MADDENİN YAŞAM DÖNGÜSÜ BOYUNCA SIKI KONTROL EDİLEN KOŞULLAR NELERDİR?

İçerik ekleme tarihi : 13-06-2025

KKDİK Yönetmeliği, “Ara Maddeler Rehberi” sıkı kontrol edilen koşullar “İşletim prosedürleri ve yönetim sistemleriyle desteklenen teknik önlemler bütünü” olarak tanımlanmaktadır. Bu önlemlerin en önemlilerinden biri de maddenin yaşam döngüsü boyunca (üretim, saflaştırma, kullanım vs.) teknik yollarla sıkı biçimde kapalı sistemlerde tutulmasıdır.

Peki bu yaşam döngüsü hangi adımları kapsar?

• Normal işlemler (yükleme ve boşaltma dahil) 
• Temizlik ve bakım 
• Numune alma 
• Çevreye yapılan emisyonların kontrolü.

Normal işlemler (yükleme ve boşaltma dahil) 
Ara maddelerin üretimi ve kullanımı sırasında, normal işlemlerde uygulanması gereken sıkı kontrol koşulları nelerdir?

• Üretim sürecinin teknik ekipmanlarla etkin bir şekilde denetlenmesi,
• Emisyonları ve buna bağlı olarak oluşabilecek maruziyeti asgariye indiren yöntem ve kontrol teknolojilerinin uygulanması,
• Personelin eğitimi ve gözetimini de kapsayan bir yönetim sisteminin bulunması.

Ara maddenin tamamen başka bir maddeye dönüşümüne kadar olan tüm süreçlerde insanlara ve çevreye maruz kalma ihtimalinin ortadan kaldırılması adına, sürecin tamamen kapalı bir sistemde yürütülmesi gerekmektedir. Peki bu kapalı sistemin taşımada da korunabilmesi için nelere dikkat edilmeli?

• Yükleme ve boşaltma sırasında maruziyeti en aza indirmek için eldivenli kutular, kapalı sistemler, çift vanalar, buhar geri kazanımı, vakum transferi ve kuru bağlantılar gibi teknik önlemler kullanılmalıdır.
• Kaplar, borular, pompalar ve ekipmanlar maddeyi işlem boyunca kapalı tutacak şekilde tasarlanmalı; bağlantı işlemlerinde dahi kapalı sistem korunmalıdır. Teknik kontrol dışında kalan işlemler sıkı muhafaza sayılmaz.
• İşlem sırasında çevreye gerçekleşebilecek salınımlar mümkün olan en düşük seviyeye indirilmelidir.
• Numune alma ve bakım sırasında oluşabilecek kalıntı salınımları, uygun yöntem ve teknolojilerle en aza indirilmeli; önlemler maddenin özelliklerine göre belirlenmelidir.
• Ara maddeyle çalışan personel uygun şekilde eğitilmeli ve denetlenmelidir. Bu süreç, planlı ve belgelenmiş bir programla yürütülmelidir.

Temizlik ve Bakım İşlemleri
KKDİK Yönetmeliği, 18(4)(d) maddesi, sistemin temizlik veya bakım için açılmadan ve girilmeden önce özel prosedürlerin uygulanmasını gerektirmektedir. Temizlik öncesi hedef, mümkün olduğunca temizlik ve bakım aşamasından önce ara maddenin tüm izlerinin giderilmesi ve böylece ara maddeye maruz kalmanın en aza indirilmesidir. Peki bu nasıl sağlanabilir?

• Tesisi boşaltmak
• Uygun bir gazla (azot veya buhar) tesisin içini temizlemek
• Uygun bir sıvıyla yıkama (örneğin su)
• Ara maddeyi kimyasal olarak parçalayacak maddelerle işlem yapıp ardından yıkama
• Yüksek sıcaklık uygulayarak ara maddeyi bozundurmak, ardından yıkamak

Temizlik öncesinde, izole edilen tesis bölümünde ara maddenin kalmadığının doğrulanması için izleme sistemleri bulunmalıdır. Oluşan atıklar tamamen kapalı sistemlerde toplanmalı ve uygun şekilde bertaraf edilmelidir.

Temizlik ve bakım işlemleri sırasında tesisin güvenli şekilde çalışmasını sağlamak için:

• “Çalışma izni prosedürleri” uygulanmalı
• Erişimi olan işçi sayısı asgari düzeyde tutulmalı
• Personel yetkin, nitelikli ve görevine özel eğitimli olmalı
• Her iş için bir “güvenlik metodu bildirimi” hazırlanmalı

Bu bildirimde neler olmalı? 

• Yapılacak işin tanımı
• İş sırası ve yöntemi
• Belirlenen riskler
• Gerekli beceriler
• Alınacak önlemler
• Referans güvenlik prosedürleri
• İzolasyon ve diğer güvenlik adımları
• Atıkların nasıl bertaraf edileceği
• İş bittikten sonra tesisin durumu

Eğer temizlikten sonra hâlâ kalıntı varsa, uygun KKD (PPE) kullanımı zorunludur. 

Numune Alma Süreci de Bu Koşullara Dahil mi?
KKDİK yönetmeliği, Madde 18(4)(a)’ya göre, ara madde, yaşam döngüsü boyunca teknik yollarla sıkı biçimde kapalı sistemlerde tutulmalıdır. Bu, numune alma işlemini de doğrudan kapsar. Bir proseste numune alma işlemleri genellikle şu aşamalarda gerçekleştirilir:

• Hammadde olarak gelen ara maddeden örnek alınır – maddenin saflığını doğrulamak amacıyla. Her bir varil veya tanker yükünden örnek alınabilir.
• Reaksiyon sırasında, dönüşüm oranını veya reaksiyonun ne ölçüde gerçekleştiğini doğrulamak için örnek alınır.
• Nihai ürünün içeriğinden, ara madde kalıntısı olup olmadığını ya da varsa bunun istenen sınırlar içinde olup olmadığını kontrol etmek için örnek alınır.

Çevreye Emisyonların Kontrolü Nasıl Sağlanır?
Sıkı kontrol edilen koşullar uygulanıyorsa, ara maddenin çevreye salımı en aza indirilmiş olmalıdır. Sadece çevre yönetmeliklerine uygun olmak, bu şartları sağlamak için yeterli değildir. Sıkı kontrol edilen koşullar kapsamında aşağıdakiler göz önünde bulundurulmalıdır:

1. Katı Maddeler

• Emisyonlar egzoz havalandırma sistemleriyle kontrol altına alınır
• Hava önce siklon filtreden geçirilir, ardından torba filtreye yönlendirilir
• Filtreler özel prosedürlerle değiştirilir, uygun KKD kullanılır
• Tüm filtreleme sistemlerinin verimliliği belgelenmelidir

2. Sıvılar (Organik) ve Gazlar

• Numune alma, yükleme/boşaltma, laboratuvar işlemleri ve temizlik sırasında çıkan gazlar kapalı borularla tesisteki yakma tesisine gönderilir.
• Yanma sıcaklığı ve süresi, ara maddenin kimyasal yapısını bozacak düzeyde olmalıdır.

3. Su (Atık Su)

• Kirli su buharla ön işlemden geçirilir, ardından arıtma tesisine gönderilir
• Geri kazanılabiliyorsa süreç içine yeniden kazandırılır
• Kimyasal oksidasyon, biyolojik arıtma uygulanabilir
• Arıtma çamurları tehlikeli atık olarak yakılır
• Arıtma çıkışı düzenli analiz edilir, kalıntı varsa boşaltım durdurulur
• Geri kazanım öncesi buharla ayrıştırma yapılabilir
• Kalıntı riski varsa su ön işlemden geçirilir, çıkan gazlar yakılır

Atık Yönetimi Nasıl Olmalı?
Ara maddenin yaşam döngüsü boyunca, yani üretimden başka bir maddeye dönüşüm sürecine kadar olan aşamalarda çeşitli nedenlerle atık oluşabilir:

• Üretim artıkları (piyasaya sunulmayan yan ürünler)
• Bakım ve temizlikten kaynaklı atıklar
• Diğer yardımcı süreçlerden doğan atıklar

Peki bu atıklar nasıl yönetilmeli?

• Kapalı varillerle atık toplama
• Sıvı atıkların tankerlerle toplanması
• Katı atıkların özel konteynerlerde toplanması
• Atıkların nihai bertarafı

Firmanızın sıkı kontrol edilen koşullar kapsamında yapması gereken işlemler ile ilgili detaylı bilgi için CRAD ile irtibata geçiniz.